Üvez Ağacı Nedir? Nerede Yetiştirilir?

Üvez ağacı halk arasında pek adı duyulmasa da aslında binlerce yıldır Anadolu'nun dört bir yanında bizimle yaşayan bir ağaçtır. Latince adı Sorbus aucuparia olan bu güzel ağaç genellikle 5 ila 15 metre arasında bir boya ulaşır. Sonbahar geldiğinde yaprakları sararır, kızarır, meyveleri canlı turuncu ve kırmızı tonlarında parlar.

Üvez ağacı doğayı çok da seçmez. Sıcak, nemli ya da serin iklimleri sever. Türkiye’de özellikle Marmara, Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinde sık sık rastlanır. Orman kenarlarında, dağ eteklerinde, taşlık yamaçlarda görebilirsiniz. Toprak konusunda da oldukça hoşgörülüdür. Kireçli, taşlı topraklara uyumludur.

Üvez Ağacının Kökeni Nereden Gelir?

Köken olarak baktığımızda üvez ağacı esasen Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika'ya özgü bir türdür. Soğuk iklimlere yüksek rakımlara ve taşlı topraklara olan dayanıklılığıyla zamanla çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Özellikle serin ve ılıman bölgelerde doğal olarak yetişir. Türkiye’de de yukarıda bahsettiğimiz gibi Marmara, Karadeniz, İç Anadolu ve hatta bazı yüksek rakımlı Ege bölgelerinde görmek mümkündür. Özellikle dağ yamaçlarında, orman açıklıklarında ve taşlık alanlarda kendiliğinden yetişir.

Orta Çağ’da Avrupa’da, üvez ağacına kötü ruhları uzak tuttuğuna inanılır ve evlerin önüne dikilirdi. Anadolu’daysa üvez meyvesi kış aylarında şifa kaynağı ve kıt zamanların değerli bir yiyeceği olarak görülmüştür.

Üvez Ağacı Özellikleri

Genellikle 5 ile 15 metre arasında bir boya ulaşan üvez ağacı bulunduğu yerde heybetli bir şekilde yükselmese de varlığı hemen hissedilir. Yaprakları ince uzun, tırtıklı kenarlı ve sonbaharda sarı, turuncu ve kırmızı tonlarında büyüyerek bir manzara oluşturur.

Çiçekleri Nasıldır?

Bahar aylarında açan beyaz küçük çiçekleri şemsiye gibi salkımlar halinde toplanır. Görüntüleriyle ve kokularıyla da arıları kendine çeker. Küçük turuncu-kırmızı renkte salkımlar oluşturan meyveleri de ağacın adeta taçlandırılmış halidir fakat dalından koparılır koparılmaz yemek yanlıştır. Üvez meyvesinin olgunlaşması ve gerçek tadına ulaşması için biraz soğuk görmesi gerekir.

Nasıl Bir Toprak Sever?

Toprak konusunda seçici olmayan üvez ağacı taşlı, kireçli, hatta fakir topraklarda bile kök salabilmekte. Serin ve ılıman iklimleri sever. Marmara, Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinde o yüzden kolay bir şekilde yetişebilir. Soğuk kış şartlarına karşı dayanıklı olmalarıyla da bilinen bir ağaçtır.
Doğaya ve Canlılara Katkıları
Çiçekleri arılar için, meyveleri kuşlar ve küçük memeliler için besin kaynağıdır. Kök yapısıyla toprak kaymalarını önleyerek erozyona karşı doğal bir kalkan görevi görür. İnsanlar için de üvez ağacı önemli bir nimettir. Meyvesi doğrudan tüketilebildiği gibi reçel, marmelat, sirke ve hatta şarap yapımında da kullanılır.

Üvez Ağacı Ne Kadar Yaşar?

Üvez ağacı doğada sabırla büyüyen, zamana meydan okuyan ağaçlardan biridir. Bu anlamda 50 ila 80 yıl arasında yaşar. İyi şartlarda yani doğru toprak, yeterli güneş ve uygun iklim koşulları sağlandığında bu süre 100 yıla kadar da çıkabilir. Özellikle dağlık ve serin bölgelerde yetişen üvezler daha uzun yaşar. Üvez ağacının yaşam süresi biraz da bulunduğu yerin doğa koşullarına gösterdiği sabır ve uyumla doğru orantılıdır.

Üvez Ağacı Türleri

Üvez ailesi doğada oldukça zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Dünya genelinde yaklaşık 100’e yakın üvez türü olduğu biliniyor. En bilinen türler de aşağıdaki gibidir;

• Sorbus aucuparia (Dağ Üvezi): Türkiye’de de çok rastlanan küçük kırmızımsı turuncu meyveler taşıyan klasik üvez türüdür.
• Sorbus domestica (Akdeniz Üvezi / Evcil Üvez): Meyvesi daha iri ve yenilebilir olan ve sıcak iklimlerde yetişen bir türdür.
• Sorbus torminalis (Ahlat Üvezi): Daha çok ormanlık alanlarda ve taşlık arazilerde görülür, meyvesi kahverengiye çalan bir renge sahiptir.
• Sorbus aria (Beyaz Yapraklı Üvez): Yapraklarının altı beyazımsı bir tüy tabakası ile kaplıdır bu yüzden “beyaz üvez” olarak da bilinir. Her türün kendine özgü meyve rengi, yaprak yapısı ve yetişme alanı vardır.

Üvez Ağacı Bakımı Nasıl Yapılır?

Üvez ağacı bakımı doğru yapıldığında ağaç oldukça uzun ömürlü olacaktır. Aşağıdaki hususlara dikkat edildiğinde oldukça sağlıklı bir şekilde yetişecektir;

Toprak Seçimi

Üvez ağacı toprak konusunda çok seçici değildir bu yüzden yukarıda da bahsettiğimiz üzere doğada taşlık, hafif kireçli ve bazen fakir topraklarda bile büyüyebilir. Su birikintisi yapan, ağır kil tipi topraklar kök çürümesine neden olabileceği için mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Toprağın hafif asidik ya da nötr pH değerine sahip olması ağacın gelişimini destekler.

İlginizi Çekebilir: Gürgen Ağacı Bakımı Nasıl Yapılır?

Dikim Zamanı ve Yeri

Üvez fidanı dikmek için en uygun zaman sonbahar sonu ve erken ilkbahardır. Bu dönemlerde toprak hala çalışılabilir durumdadır ve ağaç kök salmaya zaman bulur.
Dikim yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli şey ağacın güneş ışığını bolca alabileceği bir yer seçmektir. Üvez yarı gölgeye dayanabilir ama tam güneş altında çok daha verimli meyve verir ve daha sağlıklı gelişir. Dikim yaparken fidanın köklerine zarar vermemeye dikkat edin. Çukur açarken köklerin rahatça yayılabileceği büyüklükte bir alan hazırlayın. Dikimden sonra toprak iyice bastırılmalı ve can suyu mutlaka verilmelidir.

Sulama

Üvez ağacı yetişkin hale geldikten sonra aşırı suya ihtiyaç duymaz. Doğadaki gibi zaman zaman yağan yağmurlarla idare edebilecek kadar dayanıklıdır ama özellikle ilk birkaç yıl kökler iyice güçlenene kadar düzenli ve dengeli sulama yapılmalıdır.
Toprağın tamamen kurumasına izin vermeden, hafif nemli kalacak şekilde sulama yapabilirsiniz. Sıcak yaz aylarında haftada 1-2 kez, daha serin dönemlerde de yağışa göre sulama sıklığını ayarlayabilirsiniz.

Gübreleme

Üvez ağacı çok açgözlü bir ağaç değildir ama ilkbaharda destek vererek büyümesini hızlandırabilir ve meyve verimini artırabilirsiniz. Organik gübreler (yanmış çiftlik gübresi, kompost gibi) üvez için uygun. Ağaca kimyasal gübre vermek isterseniz de azot, fosfor ve potasyum dengeli bir karışım yapabilirsiniz.

Budama

Üvez ağacı için budama çok basittir. Genç ağaçlarda ilk birkaç yıl boyunca şekil budaması yapılarak ana gövde belirlenir ve sağlıklı bir taç yapısı oluşturulur.
Yıllar içinde yaşlanan üvezlerde de sadece kuruyan hastalanan ve kırılan dalların
alınması yeterlidir. Budama en iyi şekilde kış sonunda ya da erken ilkbaharda henüz ağaç tam olarak yapraklanmadan yapılmalı.

Kışa Hazırlık

Üvez ağaçları kışa oldukça dayanıklıdır. Özellikle -30°C'lere kadar soğuğa dayanabilen türleri vardır. Fakat genç fidanlar ilk yıllarında kök çevresine malç (çürümüş yaprak, saman gibi organik örtüler) serilerek korunmalıdır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Üvez Ağacı Şehir İçinde Yetişir Mi?

Evet uygun toprak ve güneş koşulları sağlandığında üvez ağacı şehir parklarında ve bahçelerde de kolay bir şekilde yetiştirilebilir.

Üvez Ağacının Meyveleri Taze Tüketilebilir Mi?

Üvez meyveleri direkt olarak dalından toplandığında buruk ve acı olur bu yüzden olgunlaştıktan sonra tüketilir.

Üvez Ağacı Hangi Hayvanlar İçin Önemlidir?

Üvez ağacı kuşlar arılar ve küçük memeliler için önemli bir besin ve barınma kaynağıdır.

Üvez Ağacı Dekoratif Amaçlı Kullanılabilir Mi?